De lessen van Edith Eger

Het personage dat Rivka heet in mijn boek is verzonnen, maar ik heb haar losjes gebaseerd op een echte holocaust-overlevende. Ze heet Edith Eger en heeft verschillende boeken geschreven over haar tijd in Auschwitz en hoe ze het leven weer probeerde op te pakken na haar gevangenschap.

In haar recente boek Het geschenk deelt ze veertien lessen die ook toepasbaar zijn voor ons. Enkele van die lessen komen terug in mijn roman, maar ik vind het ook mooi om drie lessen uit haar boek uit te lichten. Wie weet heb jij er iets, of iemand die je kent.

Les 1: ‘Wat nu?’

De eerste les in Het geschenk draait om de overgang van slachtofferschap naar verantwoordelijkheid.

Edith benadrukt dat we onszelf vaak gevangen houden in de vraag “Waarom ik?”, een vraag die ons vastklampt aan het verleden en ons een gevoel van onmacht geeft. Die vraag is begrijpelijk na trauma, verlies of teleurstelling, maar biedt zelden perspectief.

Het keerpunt in haar eigen leven kwam toen ze leerde die vraag los te laten en zichzelf iets anders te vragen: “Wat nu?” Deze nieuwe vraag opent de deur naar keuzevrijheid – zelfs in situaties waarin we ogenschijnlijk geen controle hebben.

Ze noemt dit de kracht van het hier en nu. Wat er gisteren gebeurde, kunnen we niet veranderen. Maar we kunnen wél bepalen wat we vandaag doen. “Wat nu?” nodigt uit om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen keuzes, zonder je verleden te ontkennen.

In haar therapiepraktijk merkt ze dat veel mensen wachten op redding van buitenaf – een verontschuldiging, een erkenning, een doorbraak. Maar werkelijke vrijheid begint op het moment dat je besluit: ‘Ik ben niet alleen slachtoffer, ik ben ook deelnemer aan mijn eigen leven.’

Toepassing:

Wanneer je jezelf hoort denken: “Waarom overkomt mij dit?”, stel dan de tegenvraag: “Wat kan ik vandaag doen – al is het maar iets kleins – om mijn situatie te beïnvloeden?” Schrijf het op. Maak van die ene actie je eerste stap naar herstel of groei.

Les 2: Geen Prozac in Auschwitz

Deze les is confronterend, maar maakt een indringend punt: er is geen magische oplossing voor existentieel lijden. In Auschwitz was er geen psycholoog, geen pil, geen praatgroep. En toch overleefden mensen – niet door omstandigheden, maar door veerkracht. Edith Eger beschrijft hoe, zelfs in een concentratiekamp, innerlijke kracht, hoop en betekenis het verschil konden maken tussen opgeven en overleven. Het betekent niet dat lijden goed of nuttig is, maar dat zelfs onder de zwaarste omstandigheden mensen manieren vinden om hun menselijkheid te behouden.

Ze betoogt dat we in onze moderne wereld soms te snel willen fixen wat pijn doet. We dempen emoties met afleiding, consumptie of medicatie, zonder te luisteren naar wat ons lijden ons probeert te vertellen. Het alternatief is niet om pijn te verheerlijken, maar om te leren er bij stil te staan en de vraag te stellen: Wat wil deze pijn me zeggen? Innerlijke heling begint bij het toelaten van kwetsbaarheid, zonder meteen te willen oplossen of verdoven.

Toepassing:

Als je pijn voelt, ongemak of verdriet, probeer dan niet meteen een oplossing te zoeken. Zit er even bij stil. Adem. Stel jezelf de vraag: “Wat vertelt deze pijn mij over mijn behoeften, mijn waarden, mijn grenzen?” Schrijf het op en wees eerlijk – zonder oordeel.

Les 3: Als ik vandaag overleef, ben ik morgen vrij

Deze les gaat over het leven in het moment, een vaardigheid die Edith Eger leerde onder de meest extreme omstandigheden. In Auschwitz ontdekte ze dat denken aan de toekomst je kon breken, en het verleden je kon verlammen.

Maar als je je kon concentreren op één dag tegelijk – op het nu – dan had je een kans. Overleven werd letterlijk: ademhalen, bewegen, denken aan één ding tegelijk. Vrijheid begon met overleven in het nu, niet met ontsnappen aan de realiteit.

Edith koppelt deze les ook aan het hedendaagse leven. Veel mensen zijn geestelijk gevangen doordat ze blijven hangen in spijt over het verleden of angst voor de toekomst. Ze vergeten dat er vandaag keuzes te maken zijn, dingen om dankbaar voor te zijn, relaties om te koesteren.

Juist in het nu – met alle beperkingen van dien – ligt de ruimte om weer contact te maken met jezelf, met anderen en met wat er echt toe doet.

Toepassing:

Eindig je dag met de vraag: “Wat was vandaag goed? Wat heb ik vandaag overleefd?” Schrijf het kort op in een notitieboek of op je telefoon. Die kleine erkenningen geven richting aan morgen – en zijn misschien wel de eerste stappen naar vrijheid.

Het boek ‘PS Heb een beetje geloof’ komt rond 1 juni 2025 uit.